Bron: NRC, 9 april 2020
‘Kinderen krijgen gelijkere kansen door kinderopvang’
Nederland heeft goede kinderopvang. Vooral laagopgeleide ouders zouden er vaker gebruik van moeten maken, stelt SEO Economisch Onderzoek.
Een lokaal voor buitenschoolse opvang, een van de vormen van kinderopvang in Nederland.Foto Koen van Weel/ANP
De kinderopvang is meer dan een plaats om kinderen onder te brengen als ouders werken. Het is een belangrijk onderdeel van het onderwijssyteem. Kinderopvang kan de kansenongelijkheid tussen kinderen terugdringen, schrijft SEO Economisch Onderzoek in het rapport Naar een stabiel stelsel van kinderopvang, dat donderdag uitkomt.
Het belang van kinderopvang moet duidelijker worden, stelt het rapport, vooral onder lageropgeleide ouders. Slechts 6 procent van hen vindt kinderopvang belangrijk voor de ontwikkeling van hun kind. Lageropgeleide ouders maken minder gebruik van kinderopvang dan hogeropgeleide moeders. Zo gaat 71 procent van de kinderen van nul en één jaar oud van hoogopgeleide ouders naar de kinderopvang, bij laagopgeleide ouders is dat 43 procent. Van de twee- en driejarigen gaat respectievelijk 86 en 69 procent naar de kinderopvang.
„Het probleem is dat de kinderopvang door ouders niet wordt gezien als ontwikkelingsinstrument, met name niet door lageropgeleide ouders”, zegt Lucy Kok, projectleider van het onderzoek.
Stimulerende omgeving
Kinderopvang in Nederland is er voor kinderen tot twaalf jaar en bestaat uit kinderdagverblijven, buitenschoolse opvang en gastouders. Vorig jaar gingen ruim achthonderdduizend kinderen naar de kinderopvang.
Voor kinderen van tweeënhalf tot vier jaar met een achterstand is er voorschoolse educatie. Het kabinet heeft hiervoor 170 miljoen euro uitgetrokken. In grote steden en sommige andere gemeenten wordt die vorm van opvang steeds meer aangeboden aan kinderen zonder leerachterstand, omdat die goed is voor hun ontwikkeling. Ook hopen gemeenten zo segregatie tegen te gaan.
Toch wordt in beleidskringen de kinderopvang te vaak gezien als opvang, zegt Paul Leseman, hoogleraar educatie en pedagogiek aan de Universiteit Utrecht en lid van de begeleidingscommissie van het SEO-onderzoek. Terwijl kinderopvang ook ongelijkheid kan terugdringen, benadrukt hij. „Kinderen komen daar in een vroeg stadium in een stimulerende omgeving, ook als ze die thuis niet hebben.” Met name in gezinnen met ouders die lager opgeleid zijn, een migratieachtergrond hebben of anderstalig zijn, krijgen kinderen minder mee. Er wordt bijvoorbeeld thuis niet voorgelezen of geholpen met schoolwerk. Zo gaat achterstand over van generatie op generatie.
Vicieuze cirkel doorbreken
Die vicieuze cirkel kan doorbroken worden door de kinderopvang. De kwaliteit van de Nederlandse kinderopvang is goed in vergelijking met de in omringende landen, met name de interactie tussen begeleider en kind, schrijven de onderzoekers. Zo heeft een begeleider gemiddeld acht kinderen onder zijn hoede. Op de basisschool heeft een leraar gemiddeld 23 kinderen in de klas. Kinderen krijgen daardoor in de kinderopvang veel individuele aandacht en ze werken eventuele achterstanden weg.
Maar omdat het Nederlandse kinderopvangsysteem is gebaseerd op werkende ouders, werkt het segregatie in de hand. Het systeem zou toegankelijk moeten zijn voor alle kinderen, ook voor die van niet-werkende ouders, bepleit SEO. Dit zou 160 miljoen euro per jaar extra kosten, waarvan 40 miljoen euro zou moeten worden betaald door ouders.
Om meer kinderen gebruik te kunnen laten maken van kinderopvang, zou de kinderopvangtoeslag afgeschaft moeten worden. In plaats daarvan moet worden overgestapt op directe financiering, volgens SEO. Nu betalen ouders de kinderopvangorganisatie en krijgen ze hun kosten later deels vergoed. Voor ouders is daarom niet duidelijk wat ze betalen. Ook kleven er financiële risico’s aan dit systeem en levert het aanvragen van de toeslag administratieve lasten op. Door ouders een vooraf vastgesteld bedrag te laten betalen, zouden meer mensen hun kinderen naar de opvang laten gaan omdat er dan geen onzekerheid over de kosten bestaat.
Meer contact met ouders
Voor kwetsbare wijken moet er volgens SEO een wijkgerichte aanpak komen. Kok: „Ouders daar hebben weinig contact met het kinderdagverblijf en weten niet goed wat er gebeurt in de opvang.” Als begeleiders meer contact hebben met ouders vergroot dit het vertrouwen. Zo zouden kinderdagverblijven ouders vaker moeten uitnodigen om te komen kijken en zouden ze duidelijk moeten maken dat de opvang elke dag feedback geeft over hun kind.
De voordelen van een toegankelijker kinderopvangsysteem gaan volgens hoogleraar Leseman lang mee. „Dat slaat over op volgende generaties, die kinderen worden ouders die meer het nut inzien van onderwijs voor hun kinderen.”