De visie van Emmi Pikler is één van de inspiratiebronnen voor ons pedagogisch beleid en onze werkwijze met de kinderen. Wat houdt dat concreet in? Wat kun je daarvan terugzien op de groepen? En wat kun je als ouder/ verzorger uit deze visie gebruiken in de opvoeding van je kinderen?
Visie van Emmi Pikler
De visie van Emmi Pikler gaat ervan uit dat een kind vanaf de geboorte competent is. Daarmee wordt bedoeld dat een baby al heel veel kan, ook als het nog maar net ter wereld is. Elk kind wordt geboren met de mogelijkheid om te groeien en zich te ontwikkelen. De ontwikkeling start al voor de geboorte. In de buik hoort de baby bijvoorbeeld de stemmen van bekende personen. Deze herkent het na de geboorte. Andere aangeboren competenties zijn bijvoorbeeld kunnen zien, ruiken, voelen en contact maken met anderen.
De visie van Emmi Pikler gaat uit van het competente kind en sluit in haar werkwijze
steeds aan bij wat een kind nodig heeft en waar het aan toe is in de ontwikkeling.
Ook is elk kind van nature nieuwsgierig. De hersenen zijn zo ‘aangelegd’ dat zij groeien in omvang en complexiteit. De hersenen ontwikkelen zich tegelijkertijd met de natuurlijke ontwikkeling van een kind naarmate het groter wordt en steeds meer kan. Ook kan de baby al vanaf de geboorte laten merken wat hij voelt en wil door bewegingen die hij maakt. Een baby draait zijn hoofd bijvoorbeeld ergens naar toe (“Wat is dat?”) of juist ergens vanaf of door verschillende huilgeluiden te maken. Wist je dat baby’s wereldwijd dezelfde klanken maken bij bepaalde behoeften?
Pijlers in de visie van Emmi Pikler
De visie van Emmi Pikler gaat uit van het competente kind. De werkwijze sluit steeds aan bij wat het kind nodig heeft en waar het aan toe is in de ontwikkeling. Drie pijlers staan daarbij centraal: aandachtige verzorging, de zelfstandige beweeg- en spelontwikkeling en socialisatie.
Aandachtige verzorging
Liefdevolle en aandachtige verzorging bij eten, drinken, verschonen en andere verzorgingsmomenten vormen een onmisbare basis voor kinderen om zich zo optimaal mogelijk te kunnen ontwikkelen. Daarom werken we, vanaf dag 1 na de geboorte, met een kind samen in de verzorging. Dat betekent allereerst dat de verzorger aandachtig naar het kind luistert en kijkt. Zo is te achterhalen wat het kind nodig heeft. Reageren op wat een kind nodig heeft, het kind voeden bij trek of in bed leggen bij behoefte aan rust, is de eerste samenwerking. Tijdens het voeden, verschonen, klaarmaken om naar bed te gaan en andere verzorgingsmomenten benoemt de verzorger wat zij gaat doen.
Ontwikkeling van zelfbeeld en eigenwaarde
Het kind hoort daardoor niet alleen taal -wat helpt in de taalontwikkeling-, maar voelt zich ook gezien en gehoord door de verzorger. Dit helpt in de ontwikkeling van het zelfbeeld en eigenwaarde. Daarnaast is het kind steeds voorbereid op wat er gaat gebeuren en kan zich daarop instellen. Het kind kan meewerken en later samenwerken door steeds meer handelingen zelf te doen (de ontwikkeling van zelfstandigheid). Door deze samenwerking ontstaat er een fijn moment van samenzijn tijdens de verzorging. Het kind en de verzorger genieten samen van dit moment. De rust, tijd en aandacht zorgen ervoor dat het kind is ‘opgeladen’ om daarna zelfstandig fijn te kunnen spelen of slapen.
Zelfstandige bewegings- en spelontwikkeling (grove en fijne motoriek)
Een kind kan zich zelfstandig ontwikkelen van jonge baby liggend op de rug naar omrollen, gaan tijgeren, kruipen, zitten, staan en lopen. Dit kan een kind in zijn eigen tempo ontdekken en leren, op zijn eigen manier. De verzorger maakt dit mogelijk door het kind tijd en ruimte te geven, op zijn rug te leggen in een veilige en fijne omgeving en zelfstandig te laten spelen. Een jonge baby zal de eerste tijd vooral alleen op zijn rug liggen en op die manier zijn lichaam voelen en ontdekken. Door het bewegen van hoofd, armen, benen en romp worden de spieren sterker en ontdekt het kind de mogelijkheden van zijn lichaam.
Op eigen tempo en op eigen manier ontdekken en leren
Doordat hij groeit, worden zijn botten en pezen sterker. Dit samen, plus de rijping van de hersenen, zorgt ervoor dat een kind zich verder ontwikkelt. Wanneer het kind eraan toe is, gaat het zelf bewegingen maken zoals draaien naar de zij, rollen, tijgeren, kruipen en zitten. Al dit oefenen en onderzoeken is nodig om verder te komen. Het kind komt kleine frustraties tegen, wanneer iets nog niet lukt. Dit helpt bij zijn persoonlijkheidsontwikkeling in bijvoorbeeld doorzettingsvermogen, creatief zijn en oplossingen vinden.
Socialisatie
Als volwassenen dragen wij normen en waarden uit naar de kinderen. Die kunnen per cultuur en gezin verschillen. Een belangrijke basale menselijke waarde is ‘sociaal met elkaar omgaan’. Kinderen doen elkaar soms onbewust pijn. Bijvoorbeeld als ze ontdekken hoe de haren van een ander kind voelen. Of als een ander kind valt doordat het kind naar het speelgoed kruipt wat het graag wil hebben. Of wanneer een kind met de auto wil spelen die een ander kind in zijn hand heeft. Op zulke momenten kan de verzorger laten merken hoe we met elkaar om willen gaan. Door de hand van het kind voorzichtig van de haren los te maken en te vertellen dat dit pijn doet bij het andere kind; door aandacht te geven aan het kind dat omgevallen is en te vertellen dat het kind langs hem kroop en hij daardoor gevallen is; en door meer van hetzelfde speelgoed neer te leggen en te vertellen dat er meer auto’s liggen en het kind met een auto kan spelen waar nog niemand mee speelt.
Door respectvol met het kind en anderen om te gaan, leren kinderen hoe de wereld in elkaar zit en hoe zij met elkaar kunnen omgaan.
De kinderen leren vooral hoe zij zich ‘horen’ te gedragen door het voorbeeldgedrag dat wij de hele dag laten zien:
- Hoe praat ik met de kinderen (luid en gehaast of op laag volume en rustig);
- Wat doe ik als ik eet en drink (snel eten, met volle mond praten of rustig tijd nemen voor de maaltijd en eerst mijn mond leeg eten);
- Gooi ik zelf speelgoed in de bakken bij het opruimen of leg ik het er zorgvuldig in;
- Neem ik dingen bij kinderen uit hun handen (afpakken) of vraag ik om de knuffel, beker, etc. en wacht ik tot het kind het aan mij geeft of neerlegt;
- Lach ik om (het gedrag van) een kind en praat ik óver hem of heb ik respect voor (de eigenheid van) het kind en praat ik mét hem, etc. etc.
Door respectvol met het kind en anderen om te gaan, leren kinderen hoe de wereld in elkaar zit en hoe zij met elkaar kunnen omgaan.
Pikler op de groepen van SKDH
Op de groepen van SKDH kun je de Pikler-visie terugzien in de speelomgeving van de kinderen. Veel groepen hebben een grondbox waar jonge kinderen veilig kunnen spelen en bewegen. Vaak zijn er ook klimmaterialen zoals de Piklerdriehoek, de Piklerplateaus en de Pikler kruiptunnel. De spelmaterialen vanuit de visie van Emmi Pikler zijn eenvoudig en open. Denk aan stapelbekers en bakjes, huishoudelijke materialen als (afwas)bakken, vergieten, mandjes, tasjes, verschillende borstels (afwas-, champignon-, nagel-), houten (gordijn)ringen, kunststof armbanden en (zak)doeken.
Daarnaast zijn er auto’s, poppen, blokken, duplo, kunststof dieren en andere materialen om mee te spelen. Door het aanbieden van verschillende materialen komen de kinderen in aanraking met verschillende vormen, groottes en andere eigenschappen van materialen. Doordat er meerdere van dezelfde materialen aanwezig zijn, is er voldoende beschikbaar voor meerdere kinderen.
De Voorbereide Ruimte
De Voorbereide Ruimte staat altijd klaar zodat de kinderen kunnen bewegen en spelen. Ze krijgen de mogelijkheid hun eigen manier van leren te ontdekken en hun ‘taak’ in het leven te ontwikkelen. Onze pedagogisch medewerkers zorgen met aandacht voor de kinderen. Tijdens de verzorgingsmomenten zijn zij in interactie met de kinderen. De kinderen krijgen de ruimte om zich te ontwikkelen in hun zelfstandigheid: van zelfstandig omdraaien, zelfstandig drinken tot en met zelf je jas aantrekken. Dat wat kinderen zelf kunnen en willen doen, laat de pedagogisch medewerker hen dan ook zelf doen. Iets zelf kunnen geeft zelfvertrouwen en een gevoel van trots: kijk, ik kan het zelf!
Pikler thuis
Als ouder/verzorger kun je de Pikler-visie thuis gebruiken in de opvoeding van en verzorgingsmomenten met je kind. Je kunt samenwerken met je kind en zijn zelfstandigheid ondersteunen, door wat hij zelf kan, zelf te laten doen, binnen de grenzen en normen en waarden die jij belangrijk vindt. Je kunt thuis een Voorbereide Ruimte creëren waarin je kind zelf kan spelen met de spelmaterialen die passen bij zijn ontwikkeling.
Met vragen en voor meer inspiratie kun je altijd terecht bij de pedagogisch medewerkers van de groep of Team Pedagogiek van SKDH. Geschreven door Lea de Vries; Pikler-pedagoog en -trainer SKDH.
